|
|
|
افزایش نگران‌کننده اعتیاد در میان زنان؛ زنگ خطر نسل‌های آینده |
|
|
|
روند فزاینده اعتیاد در میان زنان، تنها یک بحران سلامت فردی نیست، بلکه زنگ هشداری جدی برای بنیان خانواده و آینده اجتماعی کشور است. از تجربه‌های تلخ خشونت خانگی و فقر گرفته تا فریب تبلیغات فضای مجازی و تمایل به زیبایی سریع، زنان امروز با ترکیبی پیچیده از عوامل سنتی و نوظهور به دام مصرف مواد می‌افتند؛ مسیری که در نهایت، گاه به فروپاشی هویت زنانه و چرخه انتقال آسیب به نسل بعد ختم می‌شود. در گفت‌وگو با یک پژوهشگر حوزه اعتیاد، ابعاد کمتر دیده‌شده این پدیده را بررسی کرده‌ایم. |
|
|
اعتیاد زنان در جامعه با روندی نگران‌کننده رو به افزایش است و این مسئله پیامدهای گسترده‌ای بر سلامت فردی آنان، بنیان خانواده و ساختار اجتماعی دارد و ترکیبی از عوامل روانی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زمینه‌ساز این پدیده شده‌اند و در صورت بی‌توجهی، می‌توانند به گسترش چرخه آسیب در نسل‌های بعدی منجر شوند.
زنان نیوز در همین راستا با ابراهیم قربانی، محقق و پژوهشگر حوزه اعتیاد و مبارزه با مواد مخدر در آذربایجان‌غربی و نویسنده کتاب « اعتیاد زنان شکل گیری تا پشگیری ( با تأکید بر نقش فضای مجازی در گرایش به اعتیاد زنان )» گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانیم:
ریشه‌ها و علل اجتماعی و فرهنگی اعتیاد زنان و دختران چیست؟
اعتیاد زنان ریشه‌های متنوعی دارد، در سطح فردی، مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و تجربه‌های آسیب‌زا نقش دارند و در سطح خانوادگی، عواملی مثل طلاق، خشونت خانگی و محرومیت عاطفی زمینه‌ساز اعتیاد هستند. در سطح اجتماعی نیز فقر، بیکاری و نابرابری جنسیتی موثر هستند اما در سال‌های اخیر، عوامل نوظهور هم پررنگ‌تر شده‌اند که این عوامل شامل؛ زیبایی و تناسب اندام: بسیاری از زنان برای لاغری سریع به مصرف قرص‌ها و داروهایی روی می‌آورند که حاوی مواد محرک و روانگردان هستند و این مسیر در ابتدا به ظاهر ساده و بی‌خطر به نظر می‌رسد اما در عمل به وابستگی شدید منجر می‌شود.
جذابیت‌های بیرونی: توجه بیش از حد به پوست، چشم و تناسب اندام باعث شده برخی زنان و دختران تحت تأثیر تبلیغات پنهانی یا توصیه‌های نادرست در فضای مجازی به سمت مصرف مواد بروند.
محیط‌های اجتماعی: حضور در کافه‌ها، مراکز استعمال دخانیات یا فضاهایی که مصرف مواد عادی‌سازی می‌شود، خطر گرایش به اعتیاد را افزایش می‌دهد.
تعدد و تنوع مواد: امروز مواد مخدر و روانگردان در اشکال متنوع و با ظاهر فریبنده عرضه می‌شوند؛ از قرص‌ها و شربت‌ها گرفته تا مواد استنشاقی یا خوراکی و همین تنوع و راحتی مصرف، زنان و دختران را بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهد.
نقش فرهنگ و باورهای جامعه در این زمینه چیست؟
فرهنگ جامعه بازدارندگی محدودکنندگی دارد و قبح اجتماعی اعتیاد همچنان پررنگ است، اما همین قضاوت‌ها باعث می‌شود زنان برای درمان کمتر به مراکز رسمی مراجعه کنند و از سوی دیگر، در فضای مجازی و برخی محیط‌های شهری شاهد نوعی عادی‌سازی مصرف دخانیات و حتی برخی مواد محرک هستیم که به مرور باورهای سنتی جامعه را تضعیف کرده است.
پیامدهای اجتماعی و فردی اعتیاد زنان چیست؟
اعتیاد زنان موجب آسیب جدی به سلامت فردی و بنیان خانواده می‌شود و علاوه بر آسیب‌های جسمی و روانی، بسیاری از زنان درگیر اعتیاد با مشکلاتی مثل کارتن‌خوابی، خشونت، طرد خانوادگی و حتی بهره‌کشی اجتماعی مواجه می‌شوند و از آن‌جا که زنان نقش محوری در تربیت فرزندان دارند، اعتیاد آن‌ها چرخه‌ای از آسیب را به نسل بعد منتقل می‌کند.
وضعیت فعلی سیاست‌ها و برنامه‌های دولت و سازمان‌های مردم‌نهاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پیشرفت‌های قابل توجهی مثل مراکز درمانی ویژه زنان و خانه‌های امن وجود دارد اما هنوز کمبودهایی از جمله؛ تعداد کافی نبودن این مراکز، ضعیف بودن خدمات جانبی مانند نگهداری از کودکان و پیوند درمان با توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی کم‌رنگ مانده وجود دارد و برای بهبود، ایجاد مراکز جامع زن‌محوری که خدمات درمانی، روانی، اجتماعی و آموزشی را همزمان ارائه دهند ضرورت دارد.
نقش آموزش و پیشگیری چیست؟
پیشگیری همیشه ارزان‌تر و اثربخش‌تر از درمان بوده و آموزش مهارت‌های زندگی، اطلاع‌رسانی درباره خطرات مصرف قرص‌های لاغری و داروهای روانگردان، آموزش خانواده‌ها و استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای تولید محتوای آگاهی‌بخش بسیار حیاتی است به ویژه برای دختران نوجوان که بیشتر در معرض تبلیغات و تأثیرات شبکه‌های اجتماعی هستند، برنامه‌های آموزشی هدفمند باید طراحی شود.
زنان معتاد در مسیر درمان با چه موانعی روبه‌رو هستند؟
مهم‌ترین مانع، انگ اجتماعی و ترس از قضاوت است و بسیاری از زنان به دلیل وابستگی مالی به همسران یا نبود حمایت خانوادگی امکان مراجعه به مراکز درمانی را ندارند و نگرانی درباره سرنوشت فرزندان نیز مانعی جدی برای ورود به فرآیند درمان است.
برنامه‌های بازتوانی و توانمندسازی زنان چه ویژگی‌هایی باید داشته باشند؟
برنامه‌های موفق باید جامع، امن و زن‌محور باشند و علاوه بر درمان پزشکی، باید به مشاوره روانی، حمایت اجتماعی، آموزش شغلی و مهارت‌آموزی پرداخته شود و محرمانگی و امنیت خدمات برای جلب اعتماد زنان حیاتی است و باید به آسیب‌های خاص مانند تجربه خشونت یا سوءاستفاده توجه ویژه داشت.
نقش گروه‌های حمایتی و همیاران اعتیاد در فرآیند بهبودی زنان چیست؟
این گروه‌ها با ایجاد شبکه‌های حمایتی، امید و انگیزه زنان را تقویت می‌کنند و زنان بهبودیافته بهترین الگو برای کسانی هستند که تازه وارد مسیر ترک می‌شوند و مشارکت در این گروه‌ها باعث کاهش تنهایی، افزایش احساس تعلق و کاهش احتمال بازگشت به مصرف می‌شود.
در نتیجه: اعتیاد زنان پدیده‌ای پیچیده و چندبعدی است که امروز علاوه بر عوامل سنتی مانند فقر یا خشونت خانوادگی، عوامل نوینی همچون تمایل به زیبایی، مصرف قرص‌های لاغری، حضور در محیط‌های پرخطر، تبلیغات فضای مجازی و تنوع گسترده مواد نیز نقش پررنگی در گرایش زنان ایفا می‌کنند. |