کد خبر: 270939 تاريخ انتشار: 1404/06/17 - 10:12
یادداشت
پیامبر(ص) فراتر از یک مبلّغ، یک مصلح اجتماعی بود
پیامبر اکرم تنها یک پیامبر برای عبادات نبودند؛ ایشان یک مدیر، یک قانون‌گذار، یک مربی، یک رهبر سیاسی و یک مصلح اجتماعی بودند.
از استان مرکزی شهرستان ساوه؛ سلیمان دلیریان کارشناس مسائل سیاسی در پاسخ به این سؤال که چگونه سیره و روش زندگی پیامبر اکرم می‌تواند به عنوان یک الگوی جامع برای توسعه فردی و پیشرفت اجتماعی در دنیای معاصر عمل کند و چرا پس از گذشت قرن‌ها، آموزه‌های ایشان همچنان کاربردی و مرتبط است؟ نوشت:
این موضوع در "جامعیت و جاودانگی" سیره نبوی نهفته است. پیامبر اکرم تنها یک پیامبر برای عبادات نبودند؛ ایشان یک مدیر، یک قانون‌گذار، یک مربی، یک رهبر سیاسی و یک مصلح اجتماعی بودند.
سیره ایشان مجموعه‌ای از اصول ثابت و ارزش‌های انسانی است که مختص به زمان یا مکان خاصی نیست. این اصول، اگر به درستی فهمیده و اجرا شوند، پاسخگوی نیازهای بشر در هر دوره‌ای، از جمله عصر پیچیده امروز هستند.
برای مثال برخی از مصادیق تأثیر سیره ایشان را می توان بر چند پایه استوار دانست: خودشناسی و معنویت: پیامبر اعظم فرمودند: «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ» (کسی که خود را بشناسد، پروردگارش را شناخته است).
این حدیث، پایه ای ترین اصل توسعه فردی، یعنی "خودآگاهی" را نشان می‌دهد. ایشان با تعالیم خود، انسان را به تفکر و درون‌نگری و ارتباط با خدای متعال دعوت می‌کنند که بزرگ‌ترین منبع آرامش و انگیزه برای رشد است.
علم‌آموزی؛ تأکید فراوان ایشان بر کسب دانش با حدیث «اُطْلُبُوا الْعِلْمَ مِنَ الْمَهْدِ إِلَي اللَّحْدِ» (ز گهواره تا گور دانش بجوی) یک اصل راهبردی برای پیشرفت است.
این تنها علم دینی نیست، بلکه هر دانشی که به بهبود زندگی انسان کمک کند را شامل می‌شود.
اخلاق محوری؛ توسعه فردی واقعی در سیره پیامبر، بدون تزکیه نفس و کسب فضایل اخلاقی مانند صداقت، امانتداری، صبر و عطوفت ممکن نیست.
ایشان فرمودند: «بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاق» (من برای تکمیل مکارم اخلاقی مبعوث شده‌ام). یک فرد بااخلاق، قابل اعتماد است و اعتماد، سرمایه اجتماعی او را برای اثرگذاری مثبت افزایش می‌دهد.
عدالت محوری؛ پیامبر صلی الله علیه و آله عدالت را حتی نسبت به دشمنان و غیرمسلمانان رعایت می‌کردند. جامعه‌ای که در آن عدالت، مبنای تقسیم منابع، فرصت‌ها و قانون‌گذاری باشد، به سمت پیشرفت پایدار حرکت می‌کند.
تقویت سرمایه اجتماعی؛ ایشان با تأکید بر صله رحم (ارتباط با خویشاوندان)، احترام به همسایه، وفای به عهد و مشارکت در کارهای خیر، "اعتماد" و "انسجام اجتماعی" را تقویت می‌کردند.
اینها همان نهادهای غیررسمی هستند که هزینه‌های تعامل در جامعه را کاهش داده و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی را تسهیل می‌کنند.
تقدم اقتصاد و رفع فقر؛ پیامبر اکرم فقر را نزدیک به کفر می‌دانستند و بر کار و تلاش اقتصادی تأکید بسیار داشتند. تشکیل "بیت‌المال" به عنوان نخستین نظام تأمین اجتماعی در تاریخ اسلام، نمونه‌ای عینی از برنامه‌ریزی برای رفع فقر و ایجاد رفاه عمومی است.
مشارکت و مشورت؛ اصل "شورا" در سیره ایشان بسیار پررنگ است. ایشان در امور مهم با اصحاب مشورت می‌کردند. این کار نه تنها باعث خرد جمعی می‌شود، بلکه حس مالکیت و مسئولیت‌پذیری را در آحاد جامعه تقویت می‌کند.
نکته کلیدی این است که ما به دنبال "کپی‌برداری ظاهری" از اتفاقات ۱۴۰۰ سال پیش نباید نباشیم، بلکه باید "اصول و روح حاکم" بر سیره ایشان را استخراج و در قالب‌های مدرن پیاده‌سازی کنیم.
مثلاً: اصل "عدالت" را می‌توان در قالب "حکمرانی خوب"، "شفافیت" و "مبارزه با فساد" اجرا کرد. اصل "علم‌آموزی" یعنی سرمایه‌گذاری هرچه بیشتر بر روی "علم و پژوهش" و تبدیل جامعه به یک "جامعه یادگیرنده".
اصل "شورا" یعنی نهادینه کردن "مشارکت مردمی" در تصمیم‌گیری‌ها از طریق نهادهای مدنی و انتخابات آزاد. تأکید بر "کار و تلاش" یعنی ایجاد بستر برای "کارآفرینی"، "تولید ثروت مشروع" و "رقابت سالم اقتصادی". سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلّم، گنجینه‌ای از حکمت عملی است.
این سیره به ما می‌آموزد که "دین" و "پیشرفت" در تضاد نیستند، بلکه دین واقعی، کامل‌ترین برنامه برای سعادت و تعالی انسان در همه ابعاد فردی و اجتماعی است.
اگر به دنبال جامعه‌ای سالم، پیشرفته و بااخلاق هستیم، بهترین نقشه راه، بازگشت به این سرمشق جاودان و فهم عمیق و کاربردی آن در دنیای امروز است.
خبرنگار:زهرا ارشادی