|
|
|
حماسه‌سازان ۱۲۰۰ سال پیش زنان نوغان و نقش ماندگار در تاریخ کنشگری زنان ایران |
|
|
|
۱۲۰۰ سال پیش، در دل تاریکی و سکوت تحمیل شده بر جامعه، زنانی از دیار نوغان خراسان با بصیرت و شجاعت کم‌نظیر خود، حماسه‌ای ماندگار آفریدند. در تشییع غریبانه پیکر مطهر امام رضا (ع)، این بانوان پیشگام، پرده از مظلومیت امام برداشتند و با فریادهای دادخواهی و ایثار، نه تنها تشییع را به یک حرکت عظیم مردمی تبدیل کردند، بلکه نقطه عطفی در تاریخ کنشگری زنان مسلمان ایرانی رقم زدند. دکتر ابوالفضل عراقی، تاریخ‌دان برجسته، در گفتگویی اختصاصی به واکاوی این نقش بی‌بدیل و پیامدهای تأثیرگذار آن بر هویت و کنشگری اجتماعی زنان در طول تاریخ ایران می‌پردازد. |
|
|
منیره غلامی توکلی - در دل تاریخ پرفراز و نشیب ایران، همواره زنانی بوده‌اند که با بصیرت و شجاعت خود، نقطه‌عطف‌هایی را در رخدادهای مهم رقم زده‌اند. یکی از این بزنگاه‌های تاریخی، تشییع غریبانه پیکر مطهر امام رضا (ع) در ۱۲۰۰ سال پیش است که نقش زنان غیور نوغان، اهالی خراسان بزرگ آن زمان و مشهد مقدس امروز، در آن به شکل بی‌بدیلی می‌درخشد. برای واکاوی این واقعه مهم و تأثیرات آن بر کنشگری زنان مسلمان ایرانی، به سراغ دکتر ابوالفضل عراقی، استاد برجسته تاریخ اسلام، رفتیم.
بصیرت و شجاعت در لحظات دشوار
دکتر ابوالفضل عراقی با اشاره به اهمیت این واقعه تاریخی، سخن خود را آغاز می‌کند: شهادت مظلومانه امام رضا (ع) در سال ۲۰۳ هجری قمری، رویدادی تلخ و تأثیرگذار در تاریخ اسلام و تشیع بود. در آن روزگار، دستگاه خلافت عباسی تلاش داشت تا این واقعه را کم‌اهمیت جلوه دهد و از بروز هرگونه شورش و اعتراض جلوگیری کند. در چنین فضایی، سکوت و سرکوب حاکم بود و کمتر کسی جرأت ابراز احساسات خود را داشت.
وی ادامه می‌دهد: اما در این میان، زنان نوغان بودند که با بصیرت و شجاعت مثال‌زدنی خود، پرده از این سکوت برداشتند و حماسه‌ای عظیم آفریدند. آنها با شنیدن خبر شهادت امام هشتم (ع)، به سرعت وارد صحنه شدند. این واکنش خودجوش و بی‌باکانه، نشان از عمق ارادت و معرفت این بانوان نسبت به خاندان عصمت و طهارت داشت.
تشییع غریبانه به حماسه‌ای پرشور تبدیل می‌شود
دکتر عراقی با تأکید بر شرایط دشوار آن دوران توضیح می‌دهد: تشییع پیکر امام (ع) قرار بود در خفا و بدون تشریفات خاصی انجام گیرد. اما زنان نوغان با فریادهای دادخواهی و سینه‌زنی‌های پرشور خود، فضای شهر را متحول کردند. روایت شده است که آنها حتی مهریه‌های خود را بخشیدند تا بتوانند در این مراسم شرکت کنند و به عزاداری بپردازند. این اقدام نمادی از ایثار و از خودگذشتگی بی‌بدیل این زنان بود که در تاریخ کم‌نظیر است.
او می‌افزاید: حضور پرشور و اعتراض‌آمیز زنان نوغان، نه تنها باعث شد تشییع پیکر مطهر امام رضا (ع) از غریبانگی خارج شود و به یک اجتماع بزرگ تبدیل گردد، بلکه به مردان نیز جرأت داد تا به صحنه بیایند و همراه با زنان، به سوگواری و ابراز ارادت بپردازند. در واقع، زنان نوغان پیش‌گامان این حرکت عظیم مردمی بودند و مردان را نیز به میدان آوردند.
پیامدهای ماندگار در کنشگری زنان ایرانی
پرسش کلیدی اینجاست که این واقعه چه تأثیری بر تاریخ کنشگری زنان مسلمان ایرانی داشته است؟ دکتر عراقی در پاسخ به این پرسش مهم، به تحلیل ابعاد مختلف این تأثیر می‌پردازد: “اولین و مهمترین پیامد، شکستن تابوهای اجتماعی و سیاسی آن دوران بود. در جامعه‌ای که حضور فعال زنان در عرصه عمومی با محدودیت‌ها و ملاحظاتی همراه بود، این حرکت زنان نوغان نشان داد که اراده و اعتقاد، می‌تواند هرگونه سد و مانعی را از سر راه بردارد.
وی ادامه می‌دهد: “دوم، این حماسه به الگویی برای نسل‌های بعدی زنان ایرانی تبدیل شد. این واقعه به زنان آموخت که می‌توانند و باید در بزنگاه‌های تاریخی و سرنوشت‌ساز، نقش‌آفرینی کنند و صدای حق‌خواهی خود را بلند کنند. این رویداد تاریخی، نقطه عطفی در تبیین نقش اجتماعی و سیاسی زنان شیعه در ایران بود و نشان داد که زنان می‌توانند در کنار مردان، بلکه گاهی پیشگام‌تر از آنها، در مسائل مهم جامعه حضور داشته باشند.
دکتر عراقی همچنین به نقش این زنان در حفظ و گسترش تشیع اشاره می‌کند: با این اقدام، زنان نوغان عملاً به یکی از حافظان و ناشران پیام اهل‌بیت (ع) تبدیل شدند. فریادهای آنها، پیام شهادت مظلومانه امام رضا (ع) را به گوش همگان رساند و شور حسینی را در دل‌ها زنده کرد. این کنشگری فعالانه، نه تنها در تشییع، بلکه در میزبانی از زائران حرم مطهر رضوی نیز نمود یافت. آنها با پذیرایی از زائران، نقش مهمی در گسترش فرهنگ زیارت و ارادت به اهل‌بیت (ع) ایفا کردند.
الهام‌بخش برای امروز و فردا
در پایان این گفتگو، دکتر ابوالفضل عراقی با تأکید بر لزوم بازخوانی و تحلیل عمیق‌تر اینگونه وقایع تاریخی می‌گوید: حماسه زنان نوغان، نمونه‌ای برجسته از قدرت ایمان و اراده زن مسلمان ایرانی است. این واقعه به ما می‌آموزد که هرگز نباید نقش زنان را در تاریخ نادیده گرفت. آنها نه تنها در حاشیه تاریخ نیستند، بلکه در بسیاری از مقاطع، در متن و مرکز حوادث قرار داشته و مسیر تاریخ را تغییر داده‌اند.
وی اضافه می‌کند: برای خبرگزاری زنان، بازنشر اینگونه داستان‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. این روایت‌ها نه تنها گذشته پر افتخار ما را زنده می‌کند، بلکه الهام‌بخش زنان امروز و فردا برای کنشگری فعالانه، مطالبه‌گری و نقش‌آفرینی در ساختن جامعه‌ای بهتر خواهد بود. زنان نوغان، با فداکاری‌هایشان در ۱۲۰۰ سال پیش، راهی را گشودند که تا به امروز، چراغ راه بسیاری از کنشگری‌های اجتماعی و فرهنگی زنان در ایران اسلامی است.
انتهای پیام/* |