|
|
|
حماسه زنان شیعه؛ از بنی‌اسد تا نوغان |
|
|
|
نقش آغازگری جنبش و انقلاب از سوی زنان بسیار قابل توجه است؛ چه در کربلا و چه در نوغان، زنان نخستین کسانی بودند که به صحنه آمدند؛ در کربلا برای دفن شهدا، در نوغان برای تشییع پیکر امام رضا (ع).
این اقدام در شرایط بحران انجام گرفت و زنان گره گشای بحران بودند. هر دو گروه زنان در شرایطی حساس و خطرناک وارد عمل شدند. |
|
|
زنان شیعه در طول تاریخ بشری به ویژه در بزنگاه‌های حوادث مختلف اقدامات قابل توجهی انجام داده‌اند. نقش زنان در تاریخ تشیع تنها به حضور عاطفی و حاشیه‌ای محدود نمی‌شود؛ بلکه آنان در بزنگاه‌های تاریخی و در لحظات حساس، با اقدام‌های اجتماعی، آیینی و حتی سیاسی خود، صحنه را تغییر داده‌اند. دو نمونه شاخص و تأثیرگذار از این حضور، مربوط به دو مقطع کاملاً متفاوت است: زنان قبیله بنی‌اسد در واقعه کربلا و زنان نوغان در استقبال از امام رضا (ع). هرچند میان این دو واقعه بیش از یک قرن فاصله وجود دارد، اما هر دو رویداد نشان‌دهنده پیوندی عمیق میان زنان شیعه و فرهنگ مقاومت، وفاداری و پاسداری از اهل‌بیت پیامبر (ص) است.
حماسه زنان بنی اسد بعد از واقعه عاشورا
واقعه کربلا در سال ۶۱ هجری قمری به یکی از بزرگ‌ترین فجایع تاریخ اسلام تبدیل شد. سپاه یزید پس از به شهادت رساندن امام حسین (ع) و یارانش، پیکرهای مطهرشهدا را بدون دفن در صحرای کربلا رها کردند. دفن گذشتگان، در فرهنگ عرب و اسلامی، نشانه‌ای از کرامت انسانی بود. بنابراین، رها کردن پیکرهای مطهر امام و یارانش یک اقدام تحقیرآمیز برای تکمیل جنایت عاشورا محسوب می‌شد.
در این شرایط، زنان قبیله بنی‌اسد که در نزدیکی کربلا ساکن بودند، به صحنه آمدند. مردان بنی‌اسد به دلیل ترس از حکومت اموی، جرأت ورود به میدان را نداشتند. اما زنان با جسارت و همت، بیل و کلنگ برداشتند و برای دفن پیکرهای شهدا به صحرای کربلا رفتند. این اقدام، هم یک عمل انسانی بود و هم یک موضع سیاسی–دینی. آنان نشان دادند که حتی اگر قدرت‌های سیاسی بخواهند صدای حق را خاموش کنند، وجدان بیدار زنان جامعه مانع از خاموشی آن خواهد شد.
بر اساس نقل‌های تاریخی، امام سجاد (ع) که پس از اسارت آزاد شده بود، به کربلا آمد و همراهی زنان بنی‌اسد را دید. او آنان را در جایگاه قبور شهدا راهنمایی کرد و به کمک مردان قبیله، عملیات دفن را انجام داد. زنان بنی‌اسد در این ماجرا، پیشگامانی بودند که جرأت آغازگری را به مردان دادند.در شرایطی که مردان از ترس جان و مال خود سکوت کرده بودند، زنان با عمل خود پیام دادند که وفاداری به اهل‌بیت نیازمند شجاعت است. اگر زنان بنی‌اسد نبودند، چه بسا دفن شهدا به تأخیر می‌افتاد و یاد و نامشان تحت سیطره تبلیغات اموی کمرنگ می‌شد. از همان‌جا، فرهنگ عزاداری و پاسداشت شهدای کربلا، با محوریت زنان، در تاریخ شیعه نهادینه شد.
زنان نوغان و استقبال از امام رضا (ع)
در زمان شهادت امام رضا(ع) در آن فضای رعب و وحشت که کسی جرأت عزاداری و اظهار ارادت به امام شهید را نداشت، نیز بازهم زنان شیعه بودند که جرات و جسارت را به مردان خود دادند. در همین زمینه زنان نوغان و سناباد به میان آمدند آن‌ها برای راضی کردن همسرانشان با بخشیدن مهریه‌های خود، اجازه عزاداری برای مولایشان را کسب کردند و مویه‌کنان و بر سر و روی، زنان گرد جنازه امام خود جمع شده و به عزاداری پرداختند.
زنان به‌عنوان حاملان فرهنگ دینی در شهادت حضرت امام رضا (ع) اقدامی پیشروانه انجام دادند و پایه عزاداری برای این امام غریب را بنا نهادند. در این واقعه، زنان نوغان نشان دادند که چگونه می‌توانند فرهنگ بومی را با ارادت مذهبی در هم بیامیزند و یک آیین تازه بیافرینند.مقاومت نرم در برابر سیاست مأمون از جمله اقدامات زنان نوغانی بوده است.این حرکت حماسی زنان نوغانی در حقیقت نوعی مقاومت نرم و مردمی بود. آن‌ها نشان دادند که اگرچه امام به اجبار آورده شده، اما در دل مردم جای دارد و در هر شرایطی خصوصا خفقان زنان به عنوان وجدان بیدار جامعه عمل می کنند.
در این حیطه نقش آغازگری جنبش و انقلاب از سوی زنان بسیار قابل توجه است؛ چه در کربلا و چه در نوغان، زنان نخستین کسانی بودند که به صحنه آمدند؛ در کربلا برای دفن شهدا، در نوغان برای تشییع پیکر امام رضا (ع).
این اقدام در شرایط بحران انجام گرفت و زنان گره گشای بحران بودند. هر دو گروه زنان در شرایطی حساس و خطرناک وارد عمل شدند. در کربلا، هراس از امویان وجود داشت؛ در نوغان، سایه سیاست عباسیان سنگین بود. اما زنان شیعه در این حوزه پیام وفاداری خود را نشان دادند و هر دو حماسه حامل پیام وفاداری و عشق به اهل‌بیت بودند؛ عشقی که از قلب‌ها به صحنه عمل اجتماعی آمد.
حماسه زنان شیعه، بخشی از تاریخ نانوشته است که کمتر به آن پرداخته شده است. زنان شیعه از جمله، حافظان اصلی میراث اهل‌بیت بوده‌اند و امروز همین زنان شیعه هستند که با تربیت نسل‌های آینده فرهنگ عاشور و اهل بیت (ع) را ارج می‌نهد. |