|
روان‌شناس بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه: |
|
مفهوم فرزندآوری در ذهن بسیاری از زوج‌ها تغییر کرده است |
|
|
|
دکترای روان‌شناسی بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه گفت: موضوع جوانی جمعیت فقط با تحلیل شاخص‌های جمعیتی ممکن نیست و باید به تحول روانی و ارزشی جامعه نیز توجه کرد زیرا در سال‌های اخیر، ارزش‌ها و انتظارهای جوانان دگرگون شده و مفهوم فرزندآوری در ذهن بسیاری از زوج‌ها، از یک مزیت اجتماعی به یک بار روانی و اقتصادی مضاعف تغییر کرده است. |
|
|
نازنین آهنگری روز پنجشنبه درباره نگاه روان شناسی به موضوع جوانی جمعیت و عدم تمایل زوج‌ها به فرزندآوری، افزود: سوال این‌جاست که چرا جوانی جمعیت به یک طرح ملی و دغدغه‌ای کلان در سیاست‌گذاری‌های کشور تبدیل شده است؟ چه تغییراتی در بستر روانی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی رخ داده که مسئولان را بر آن داشته تا با این جدیت به حوزه جمعیت بپردازند؟
وی ادامه داد: در واقع، بحث جمعیت فقط یک مسئله آماری نیست؛ بلکه به‌طور مستقیم با امنیت ملی، انسجام فرهنگی، آینده اقتصادی و حس قدرت ملی در پیوند است. روند کاهشی نرخ زادآوری در ایران که مطابق آمارهای رسمی به حدود ۱.۶ رسیده، به این معناست که جمعیت جوان به تدریج رو به کاهش است و جامعه به سوی سالمندی حرکت می‌کند. این پدیده می‌تواند پیامدهایی چون کاهش نیروی کار فعال، افزایش هزینه‌های سلامت، کاهش پویایی اقتصادی و تضعیف تاب‌آوری اجتماعی را به دنبال داشته باشد.
نقش پر رنگ اضطراب مالی در تردید برای فرزندآوری
روان‌شناس بالینی اظهار کرد: از یک‌سو، فشارهای روانی ناشی از شرایط اقتصادی، ناامنی شغلی، اضطراب اجتماعی و آینده هراسی افزایش یافته و از سوی دیگر، مفهوم فرزندآوری در ذهن بسیاری از افراد تغییر یافته است.
وی ادامه داد: طبق پژوهش‌های بین‌المللی، یکی از عوامل اصلی کاهش تمایل به فرزندآوری در کشورهای در حال توسعه، کاهش حس کنترل فرد بر آینده و تجربه بی‌ثباتی روانی در سطح خانواده و جامعه است همچنین مطالعات داخلی مانند پژوهش‌های منتشر شده در نشریه روان‌شناسی سلامت در سال ۱۴۰۲ نشان داده که اضطراب مالی و کاهش احساس معنی در زندگی مشترک، نقش پررنگی در تردیدهای زوج‌های جوان نسبت به فرزندآوری دارد.
مفهوم فرزندآوری در ذهن بسیاری از زوج‌ها تغییر کرده است
آهنگری افزود: در این شرایط، ضروری‌ست که نگاه سیاست‌گذاران از صرفا «مشوق‌های مالی» فراتر برود و ابعاد روان‌شناختی مسئله نیز مورد توجه قرار گیرد. ترس از آینده، فرسودگی روانی، تنهایی اجتماعی و تضعیف اعتماد عمومی به ساختارها، عوامل مهمی هستند که بدون اصلاح آنها، هیچ طرح تشویقی پایدار نخواهد بود.
استفاده از ظرفیت روان‌شناسان انکار ناپذیر است
عضو هیات علمی دانشگاه گفت: بنابراین بهره‌گیری از ظرفیت‌های روان‌شناسان اجتماعی، متخصصان سلامت روان و پژوهشگران خانواده برای طراحی سیاست‌های متناسب با روان جامعه، ضرورتی انکارناپذیر است. سیاست‌گذاری موثر در این زمینه نیازمند پیوند میان داده‌های آماری و تحلیل‌های انسانی‌ست؛ همان‌طور که پایداری جمعیت، نیازمند پیوند میان توسعه اقتصادی و سلامت روانی جامعه است.
وی ادامه داد: سیاست‌گذاری جمعیتی اگر به روان و ذهن جامعه بی‌اعتنا باشد، نه تنها ناکارآمد خواهد شد، بلکه ممکن است مقاومت اجتماعی یا احساس اجبار را در پی داشته باشد. توجه به ابعاد روان‌شناختی این مساله یعنی درک این نکته که تمایل به فرزندآوری، تنها در بستر اعتماد، امنیت روانی، امید به آینده و رضایت از زندگی مشترک شکوفا می‌شود. بنابراین، رویکردی جامع که سیاست‌گذاری جمعیتی را به سلامت روان، رضایت زناشویی، اعتماد اجتماعی و معنای زندگی پیوند بزند، می‌تواند اثربخش‌تر و پایدارتر باشد.
پیشنهادهای کاربردی برای یک سیاست روان محور در حوزه جمعیت
آهنگری گفت: زوج‌های جوان باید پیش از تصمیم‌گیری برای فرزندآوری، به مشاوره‌های روان‌شناسی دسترسی آسان داشته باشند. این خدمات می‌تواند به مدیریت اضطراب، حل تردیدها و افزایش آمادگی روانی برای والدگری کمک کند. راه‌اندازی دوره‌های آموزشی تاب‌آوری روانی و گروه‌های حمایتی در خانه‌های سلامت، به‌ویژه برای زنان باردار و مادران جدید، گامی موثر در کاهش فرسودگی روانی و افزایش رضایت از نقش مادری است.
وی افزود: اضطراب درباره فرزندآوری در بسیاری از موارد به ناتوانی در حل مسئله، مدیریت روابط و نداشتن الگوهای سالم خانواده مربوط می‌شود. گنجاندن دوره‌های مهارت‌های زوجی، فرزندپروری و سواد هیجانی در نظام آموزشی، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت برای پایداری جمعیت است.
روان‌شناس بالینی اضافه کرد: مرخصی زایمان کافی، ساعات کاری منعطف و وجود مهدکودک در محیط کار، نه تنها فشار روانی والدین شاغل را کاهش می‌دهد بلکه پیام مثبتی از حمایت دولت از خانواده به جامعه مخابره می‌کند.
وی تصریح کرد: بدون آگاهی از تغییر نگرش مردم، طراحی سیاست‌های جمعیتی دقیق ممکن نیست. راه‌اندازی سامانه پایش نگرش‌های اجتماعی با همکاری وزارت بهداشت، سازمان تبلیغات، وزارت رفاه و انجمن‌های روان‌شناسی می‌تواند به بازخوردگیری مداوم از جامعه کمک کند.
فرزندآوری انتخابی آگاهانه است
آهنگری اظهار کرد: در جهانی که فرزندآوری دیگر صرفا یک وظیفه سنتی نیست بلکه انتخابی آگاهانه، مسئولانه و روان‌محور است، سیاست‌های جمعیتی نیز باید بر اساس واقعیت روانی جامعه و نه صرفا الگوهای آماری طراحی شوند. گفت‌وگو با روان جامعه، شنیدن تردیدها، کاستن از ترس‌ها و بازگرداندن امید، از الزامات موفقیت در این مسیر است.
ایرنا
انتهای پیام/م |