کد خبر: 268715 تاريخ انتشار: 1404/04/22 - 11:30
قیام گوهرشاد؛ نقطه عزیمت مقاومت فرهنگی ملت ایران
مسئله، تنها پوشش ظاهری نبود. آنچه در دل واقعه گوهرشاد جریان داشت، یک نبرد جدی میان اسلام و استعمار فرهنگی بود.
نزدیک به یک قرن است که از قیام خونین مسجد گوهرشاد گذشت؛ واقعه‌ای که نه‌تنها در حافظه تاریخی مشهد و ایران، بلکه در قلب همه آزادگان جهان به‌عنوان نمادی از مقاومت مردم در برابر تحقیر هویت دینی و ملی ثبت شده است. این حادثه، گرچه در نیمه شب ۲۱ تیر ۱۳۱۴ با کشتار بی‌رحمانه هزاران مرد و زن بی‌دفاع پایان یافت، اما شعله‌ای از بیداری را در جامعه ایران روشن کرد که تا امروز نیز خاموش نشده است.
از صدر اسلام تاکنون، مسجد، تنها محل عبادت نبوده بلکه محور اداره جامعه، آموزش، تصمیم‌سازی و حرکت‌های سیاسی بوده است. مسجد گوهرشاد در جوار حرم امام رضا (ع)، نمونه کامل همین کارکرد تاریخی است؛ جایی که علمای مشهد با حمایت مردم به مقابله با تصمیم ضدمردمی و ضد‌دینی «تغییر لباس و اجباری‌سازی کلاه شاپو» توسط حکومت پهلوی برخاستند.
اما مسئله، تنها پوشش ظاهری نبود. آنچه در دل واقعه گوهرشاد جریان داشت، یک نبرد جدی میان اسلام و استعمار فرهنگی بود. حکومت رضاخانی، در راستای پروژه تجدد اجباری و تحقیر آموزه‌های اسلامی، حجاب را اولین سنگر دین‌زدایی انتخاب کرده بود. مسجد گوهرشاد، در آن شب خونین، به سنگر مقاومت این ملت بدل شد.
امروز، وقتی در سالگرد این قیام به سخنان علما گوش می‌سپاریم، درمی‌یابیم که واقعه گوهرشاد، یک رخداد صرفاً تاریخی نیست؛ بلکه نماد یک نبرد تمدنی است که همچنان ادامه دارد.، «اگر دشمن در این خاک‌ریز یعنی حجاب موفق شود، در پروژه دین‌زدایی خود نیز پیروز خواهد شد».
این دیدگاه نشان می‌دهد که مسئله حجاب، تنها یک موضوع فردی یا ظاهری نیست، بلکه سدی است در برابر نفوذ نظام سلطه به فرهنگ جامعه اسلامی. دشمن دیروز با گلوله مردم را به خاک و خون کشید و امروز با رسانه و شبکه‌های اجتماعی می‌کوشد تا ریشه‌های باور دینی مردم را سست کند.
یکی از خطرات بزرگی که درباره این واقعه وجود دارد، تحریف تاریخی آن است. برخی می‌کوشند قیام مردم مشهد را به اعتراض به «تغییر لباس» یا «مخالفت با مدرنیته» تقلیل دهند. اما روایت‌های تاریخی، گزارش‌های شاهدان عینی، و سخنرانی‌های علمای برجسته آن زمان به روشنی نشان می‌دهد که این قیام، دفاع از اصل دین، جایگاه علما و حرمت حجاب بود.
بازداشت آیت‌الله سید حسین قمی، سرکوب روحانیون، محاصره مسجد، شلیک مستقیم به مردم متحصن، انتقال اجساد با کامیون‌های نظامی و دفن دسته‌جمعی شهدا در گودال‌های از پیش آماده‌شده، تنها گوشه‌ای از جنایت هولناکی است که در آن شب رقم خورد. بنا بر برخی روایات، شمار شهدا به بیش از دو هزار نفر می‌رسد.
شاید رضاخان و فرماندهان نظامی‌اش گمان می‌کردند که با گلوله و سرکوب، این قیام را خاموش کرده‌اند؛ اما امروز، نود سال بعد، اثری از آن دیکتاتور پهلوی باقی نمانده و تنها نام شهدای گوهرشاد در صفحات تاریخ می‌درخشد. نسل امروز، به برکت همین خون‌ها، به حجاب، عفاف و اسلام پایبند مانده است.
قیام گوهرشاد، نشان داد که مسجد، پایگاه مقاومت است و حجاب، سنگر فرهنگی ماست. در این مسیر، حتی خواهرانی که شاید حجاب کاملی نداشته باشند اما با ایمان در برابر جنگ نرم دشمن ایستاده‌اند، بخشی از این مقاومت‌اند.
روز ۲۱ تیر در تقویم رسمی کشور، به نام «روز عفاف و حجاب» نام‌گذاری شده است؛ نه صرفاً برای یادآوری یک حادثه تلخ، بلکه برای زنده نگه‌داشتن پیام آن:
عفاف یعنی مقاومت؛
حجاب یعنی ایستادگی در برابر استحاله فرهنگی؛
گوهرشاد، آغازگاه یک قیام تمدنی بود؛ قیامی که تا امروز ادامه دارد.
قیام مسجد گوهرشاد امروز نه تنها یک واقعه تاریخی، بلکه آیینه‌ای است برای درک عمیق‌تر از رابطه حکومت با دین، مردم و فرهنگ. بازخوانی این رویداد با نگاه تحلیلی، نه تنها ادای دین به تاریخ است، بلکه ضرورتی برای ساخت آینده‌ای آگاهانه‌تر است. باید به نسل امروز یاد داد که گوهرشاد فقط نام یک مسجد نیست؛ بلکه سنگ‌نوشته‌ای از مقاومت فرهنگی، دینی و هویتی یک ملت است.