|
یادداشت |
|
زنان در نهضت عاشورا بهترین نقش آفرینی داشتند |
|
|
|
حضور زنان در اجتماع و نقش آفرینی این قشر در عرصه مسائل جامعه یکی از نقاط مهم و قابل توجه در جوامع و فرهنگ‌های مختلف بوده است. حضور مسئولانه زنان در قیام امام حسین(ع) و همدلی و همراهی آنان با نهضت حسینی، گویای آن است که زن می‌تواند برای رسیدن به والاترین مقام انسانی، هم‌پای مردان و شهیدان اسلام گام بردارد و برای تجدید حیات اسلام، مجاهدتی ثمربخش و چشم‌گیر داشته باشد. |
|
|
از آذربایجان شرقی،اساتیددانشگاه و حوزه در طی یادداشتی نوشت:بنابراین به صراحت می توان گفت آنچه قیام امام حسین(ع) را در اذهان و در طول همه اعصار ماندگار کرده حضور زنان فداکار در آن برهه از تاریخ بوده است.
با توجه به اینکه پس از تجلی اسلام در جهان و احیای حقوق از دست رفته زنان در جامعه، زن هویت و اصالت خویش را باز یافت و با حفظ ارزش های دینی، در مسائل مهم اجتماعی - سیاسی شرکت جست اما تعدادی از زنان حماسه آفرین با همراهی امام حسین (ع) در روز عاشورا، نامشان را تاریخ ثبت کرده و درس آزادگی به همه جهانیان آموختند که شهید مطهری می فرمایند: «تاریخ کربلا، یک حادثه و تاریخ مؤنث است، یعنی یک حادثه مذکر - مؤنث است. حادثه ای که مرد در آن نقش دارد، زن نقش دارد، ولی مرد در مدار خودش، و زن در مدار خودش».
واقعه عاشورا تصویری از زنان والا مقام و آزاده¬ای است که با اسارت و شهادت خود در قیام عاشورا، الگویی برای زنان مسلمان در طول تاریخ بوده اند تا در راه احقاق حق، از پای ننشسته و در اجتماع حضور فعال داشته باشند؛ چنانکه در دوران مبارزه با کشف حجاب پهلوی و نیز در دوران دفاع مقدس، زنان با الگوگیری از حضرت زینب(س) و دیگر زنان عاشورایی، نقش‌های مهمی را رقم زدند.
ــــ مشارکت در جهاد و شهادت
قرآن کريم با تعبيري زيبا از روحيه شهادتطلبي، آن را هنر انسانهایی ميداند که زندگي آخرت و رضايت و خشنودي حق تعالي را بر زندگي محدود ناپايدار دنيا برگزيدند: فلْيُقاتِلْ في سَبيلِاللَّهِالَّذينَ يَشْروُنالْحَيوةَالدُّنيا بِالأخِرَةِ وَ مَنْ يُقاتِلْ في سَبيلِاللّهِ فَيُقْتَلْ اَوْيَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتيهِ اَجْراًعَظيماً کساني که حيات دنيا را با آخرت معامله ميکنند، بايد در راه خدا بجنگند و کسي که در راه خدا ميجنگد، کشته شود يا پيروز شود، بزودي پاداش عظيمي به او عنايت خواهيم کرد.
در اسلام، شهادت معیاری است که بیشتر ارزش¬ها و اعمال صالح با آن سنجیده می¬شود و شهدا جایگاه خاصی دارند (آقاپور1385به نقل از درویشی). که در نهضت امام حسین(ع) زنان همدوش مردان در جبهه مبارزه با دشمن حضور داشتند و همراه و همدل با نهضت امام(ع) بودند. همکاری و همراهی زنانی چون طوعه در کوفه با مسلم بن عقیل، همراهی همسران برخی از شهدای کربلا و مبارزه آنان مانند ام‌خلف، همسر مسلم بن عوسجه، ام‌وهب همسر عبدالله بن عمیر کلبی و رسیدن به فیض شهادت، تشویق رزمندگان به ادامه مبارزه، جهاد، شهادت و روحیه‌بخشی به آنان و نیز اعتراض و انتقاد برخی از همسران سپاه کوفه به جنایت‌های شوهران‌شان در سپاه بنی‌امیه مانند همسر خولی، از مصادیق حضور زنان در جبهه مبارزه، جهاد و شهادت است. در واقع قیام امام حسین(ع) محصول مشترک ایثار و فداکاری زنان و مردانی است که برای همه مسلمانان و آزاد زنان جهان الگو هستند؛ چرا که مردانی که در قیام امام حسین(ع) حماسه آفریدند، هر یک دست‌پرورده و تربیت شده دامان زنان شجاع، با ایمان، فداکار و مؤمنی بودند که چنین فرزندانی به اسلام و جامعه اسلامی تحویل دادند. از جمله این زنان حضرت زینب (س) اسوه زنان عالم، که در سال ۶۰ هجری حضرت زینب با آگاهی از مصایب پیش رو همراه برادرش عازم کربلا می شود؛ زنی پنجاه و چند ساله ، زنی که در مدینه سالها محفل تفسیر قرآنش روشنایی بخش دل و دیده زنان و دختران شهر بوده است. حضرت زینب بعد از عاشورا بر بالین بیمار علی بن حسین می نشیند و از او پرستاری می کند و تمام مصیبت ها را در اسارت تحمل می کند. مقام معظم رهبری مدظله‌العالی درباره موقعیت‌شناسی حضرت زینب(س) و همراهی و همدلی ایشان با امام حسین(ع) می‌فرماید: در آن ساعت‌های بحرانی که قوی‌ترین انسان‌ها نمی‌توانند بفهمند چه باید بکنند، او فهمید و امام خود را پشتیبانی کرد و او را برای شهید شدن تجهیز نمود. بعد از شهادت حسین بن علی(ع) هم که دنیا ظلمانی شد و دل‌ها و جان‌ها و آفاق عالم تاریک گردید، این زن بزرگ یک نوری شد و درخشید. زینب(س) به جایی رسید که فقط والاترین انسان‌های تاریخ بشریت، یعنی پیامبران می‌توانند به آن‌جا برسند (بیانات در دیدار با جمعی از پرستاران، 22/08/1370).
- پاسداری از ارزشهای دینی
دفاع از ارزشهای دینی در هر زمانی ارزشمند ولی تاریخ عاشورا با حضور یاران اندک با خیل عظیم دشمن نشان داد که زن می‌تواند در جهت رسیدن به والاترین مقام انسانی هم‌پای مردان گام برداشته و به پیش رود و برای تجدید حیات اسلام مجاهدتی ثمربخش و چشم‌گیر داشته باشد. زنان در نهضت حسینی نشان دادند که حضور در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی ویژه مردان نیست، بلکه آنان نیز، برابر تکلیف شرعی می‌بایست در این عرصه حضوری جدی و فعال داشته باشند و آن جا که مساله حمایت از دین و اقامه حق، تنها با حضور و قیام آنان میسر می‌شود در صحنه حضور یابند. حضور زنان، از بنی‌هاشم و غیر آنان در حماسه عاشورا در این راستا قابل تحلیل و تفسیر است. در این میان، حضور عقیله بنی‌هاشم حضرت زینب(س) و سایر بانوان اهل‌بیت امام حسین(ع) اهمیت بیشتری دارد تا جایی که این همراهی، اراده و خواست خدا از سوی امام حسین(ع) اعلام می‌شود؛ «ان الله قد شاء ان یراهن سبایا». هرچند حکومت اموی برای ترساندن دیگران، آنان را به اسارت برد اما آن‌ها از این موقعیت برای رساندن پیام خون شهدای کربلا و افشای چهره امویان استفاده کردند و با ابزارهای گوناگون از جمله خطابه‌های آتشین خود، یزید را به رسوایی کشاندند.
زنان قهرمان عاشورایی، با شجاعتی مثال‌زدنی به حفظ ارزش‌ها و اعتراض به هتک حرمت خاندان نبوت و رعایت عفاف و حجاب در برابر چشم‌های آلوده اهتمام داشتند. اگر چه آنان اسیر بودند و لباس‌ها و خیمه‌هایشان غارت شده بود و با وضع نامطلوبی در معرض دید تماشاچیان قرار داشتند، اما فریاد اعتراض سر می‌دادند و بر حفظ عفاف تأکید می‌کردند؛ چنانکه ام‌کلثوم هنگام عبور اسرا از کوچه و بازار شهر کوفه، فریاد زد: «یَا أَهلَ الکُوفة، أَما تَستَحیونَ مِنَ اللهِ و رَسُولِهِ أَن تَنظُروا إِلَی حَرمِ النَبی؛ ای مردم کوفه! از خدا و فرستاده او شرم نمی‌کنید که به خانواده پیامبر چشم دوخته‌اید».
حضرت زینب(س) نیز در اعتراض به اینکه زنان و کنیزان یزید در سراپرده و به دور از چشم انظار هستند و زنان عاشورایی و اهل‌بیت: در معرض دید همگان هستند، در خطبه خود در کاخ یزید فرمود:
اَمِن العَدلِ يا ابنَ الطُلقاءِ! تَخْديرُکَ حرائِرَکَ وَاِمائَکَ وَسَوقُکَ بَناتَ رَسُولِ اللهِ سَبايَا قَدْ هَتَکْتَ سُتورَهُنَّ وَاَبْدَيْتَ وُجُوهَهُنَّ تَحْدُوبِهِنَّ الأَعْداءُ مِنْ بَلَد اِلي بَلَد وَيَسْتَشْرِفُهُنَّ اَهْلُ الْمناهِلِ وَالمَناقِلِ وَيَتَصَفَّحُ وُجوهَهُنَّ الْقَرِيبُ وَالْبَعيدُ وَالدَنيُّ وَالشَّريفُ، لَيْسَ مَعَهُنَّ مِن رِجالِهِنَّ وَليٌّ وَلامِنْ حُماتِهِنَّ حَمِيٌّ؛ ای پسر آزادشدگان! آيا اين قانون عدل و انصاف است که زنان و کنيزان خود را پشت‌پرده جای دهی، ولی دختران رسول‌خدا(ص) را به صورت اسيران بدين سوی و آن سوی کشانی؟ پرده حجاب ايشان را بدری و سر و روی‌شان را بگشايی و دشمنان، ايشان را از شهری به شهری ببرند و افراد بيگانه و فرومايه چهره آن‌ها را بنگرند؟ نه مردی برای سرپرستی آن‌ها به جای گذارده‌ای و نه حمايت‌کننده‌ای دارند.
حضور زنان در اجتماع و نقش آفرینی این قشر در عرصه مسائل جامعه یکی از نقاط مهم و قابل توجه در جوامع و فرهنگ‌های مختلف بوده است. حضور مسئولانه زنان در قیام امام حسین(ع) و همدلی و همراهی آنان با نهضت حسینی، گویای آن است که زن می‌تواند برای رسیدن به والاترین مقام انسانی، هم‌پای مردان و شهیدان اسلام گام بردارد و برای تجدید حیات اسلام، مجاهدتی ثمربخش و چشم‌گیر داشته باشد. این زنان که همانند دیگر زنان دارای عاطفه و احساس بودند، علی‌رغم علاقه به زندگی بی‌دغدغه و بدون اضطراب، با تشویق همسر و فرزندان برای یاری فرزند رسول‌خدا(ص)، خود نیز همراه و هم‌پای آنان در مسیر اعتلای حق و جامعه اسلامی کوشیدند تا در تعارض دین و دنیا، دین را مقدم بدارند و در پی ادای تکلیف شرعی خویش با گذشتن از خود و تمایلات نفسانی حلال، نام خویش را در تاریخ جاودانه کنند. بازخوانی جایگاه زن در واقعه عاشورا و ترویج آن چسب اجتماعی مهمی است که می¬تواند به بازتولید هویت زن در طول تاریخ کمک نماید. گسترش فرهنگ آزادگی در سایه¬سار بانوان کشورمان که سرمایه¬های ملی حاضر و نقش آفرینان سرنوشت آینده ایران می¬باشند پتانسیلی است که حفظ و تقویت آن می¬تواند مسیر تداوم و شکوفایی هر چه بیشتر فرهنگ ایثار و شهادت را برای نسل¬های بعدی زنده نگاه دارد. رهبر معظم انقلاب نیز به اهمیت جایگاه زن در جامعه پرداخته و سخنانی مهم را در این باره ایراد فرموده¬اند از نظر ایشان: اگر زنان در حرکت اجتماعی یک ملتی حضور نداشته باشند، آن حرکت به جائی نخواهد رسید، موفق نخواهد شد. اگر زنان در یک حرکت حضور پیدا بکنند، یک حضور جدی و آگاهانه و از روی بصیرت، آن حرکت به طور مضاعف پیشرفت خواهد کرد. در این حرکت عظیم بیداری اسلامی، نقش زنان، یک نقش بی بدیل است و باید ادامه پیدا کند (۲۱ / ۴ / ۱۳۹۱).
- منابع
- قرآن کریم
- بیانات مقام معظم رهبری
- درویشی، اعظم (1389)، چالش ها و راهکارهای علمی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت دانشگاه لرستان، انتشارات شاپور خواست خرم آباد، صص44- 7.
- شهید مطهری ،مرتضی (1377)، حماسه حسینی، ج 1، ص 289 .
- هاشمی، خویی میرزا حبیب‌الله ، منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه، ج 18، ص 287.
- یزدان‌پناه، زهرا (1383)، زنان عاشورایی: نقش زنان در نهضت امام حسین(ع) (از عشورا تا سقوط امویان)، چاپ اول، تهران. |