|
|
|
فرهنگسازی، کلید حل بحران جمعیتی/ سالمندی زنانه، یکی از چالش‌های اصلی جمعیت |
|
|
|
کارشناس جوانی جمعیت با اشاره به نقش کلیدی فرهنگسازی در افزایش نرخ باروری، گفت: «همه دستگاههای اجرایی باید با تدوین پیوست فرهنگی و مداخله هدفمند، در راستای جوانی جمعیت گام بردارند.» |
|
|
از قزوین؛ چالش‌های پیری جمعیت یکی از مسائل مهم و پیچیده‌ای است که جوامع امروزی با آن مواجه هستند. با افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ زاد و ولد، نسبت جمعیت سالمند به جوانان به طور چشمگیری افزایش یافته است. این تغییرات نه تنها بر روی سیستم‌های بهداشتی و اجتماعی تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به چالشهایی در زمینه تأمین منابع مالی، خدمات اجتماعی و نیروی کار منجر شود. بنابراین، توجه به این موضوع و برنامه‌ریزی برای مدیریت پیری جمعیت ضروری است.
اهمیت این قضیه به ویژه در کشورهای در حال توسعه و پیشرفته نمایان است. در حالی که کشورهای پیشرفته با چالشهایی مانند افزایش هزینه‌های بهداشتی و نیاز به مراقبت‌های ویژه برای سالمندان روبرو هستند، کشورهای در حال توسعه ممکن است با کمبود منابع و زیرساخت‌های لازم برای حمایت از جمعیت سالمند مواجه شوند. به همین دلیل، ایجاد سیاست‌های مناسب و برنامه‌های حمایتی برای پاسخگویی به نیازهای این گروه سنی، نه تنها به بهبود کیفیت زندگی سالمندان کمک می‌کند، بلکه به پایداری اقتصادی و اجتماعی جوامع نیز می‌انجامد.
برای بررسی چالش ها و پیامدهای پیری جمعیت در کشورمان با سارا مهراد کارشناس جوانی جمعیت شبکه بهداشت شهرستان آوج گفت وگویی انجام داده ایم.
با توجه به اینکه در طی سالیان اخیر به صورت جدی تر دستگاهها و نهادهای حاکمیتی به موضوع جمعیت توجه نموده اند؛ آیا روند افزایش جمعیت مطلوب شده است یا خیر؟ و چه کار اساسی و اصلی باید در این برهه از زمان در اولویت دستگاههای حاکمیتی باشد تا خدای نکرده با بسته شدن پنجره جمعیتی مواجه نشویم؟
جمعیت جوان به عنوان یکی از عوامل مهم اقتدار کشورها به شمار میرود و سرمایه انسانی از مولفه‌های اساسی توسعه‌یافتگی و پویایی اقتصاد همه کشورها محسوب می‌شود. متاسفانه در سال‌های اخیر روند باروری در کشور شیب نزولی داشتهاست و نرخ باروری کلی کشور در سال 1395 از 2.1 به 1.6 در سال 1400 رسیدهاست که با سطح جانشینی (5/2) فاصله زیادی دارد. در صورت ادامهی روند معیوب فعلی پیش‌بینی می‌شود در سال 1420 (در یک دوره بیست ساله) یک سوم جمعیت کشور سالمند خواهدشد. در سال 1402 نرخ باروری کلی استان 1.33 اعلام شده است که نسبت به سال 1401 که 1.31 بوده است افزایش داشته است در شهرستان آوج نیز نرخ باروری کلی سال 1402، 1.49 بوده که نسبت به سال 1401، 1.43 افزایش یافته است. (نرخ باروری کلی تعداد فرزندانی که یک زن در طول دوره باروری به دنیا می آورد.). به همین منظور یکی از اولویت‌های برنامهی جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت متبوع در سال 1404 اجرای طرح ملی آمایش امید در سطح دانشگاه‌ها می‌باشد که هدف آن رسیدن به بالاتر از نرخ جانشینی 2.5 است که این امر نیاز به تدوین دادههای آماری مرتبط با ازدواج، طلاق، فرزندآوری و سایر شاخصهای جمعیتی در برش شهرستانی، تعیین اولویت بر اساس شرایط فرهنگی و زیستبومی هر منطقه و هدفگذاری کمی تعداد موالید مطلوب، یک راهکار اساسی به منظور دستیابی به نرخ باروری کلی در حد جانشینی (2.5) می‌باشد. بدینوسیله طرح ملی آمایش امید با تأکید بر برنامه‌ریزی جامع و هدفمند، مبتنی بر اولویت‌های جمعیتی، هماهنگی بین‌بخشی و پایش مستمر جهت اجرا به شبکه‌های بهداشت و درمان ابلاغ شدهاست. تحقق اهداف جمعیتی کشور نیازمند همکاری و هم‌افزایی میان بخش‌های مختلف ازجمله استانداری، فرمانداری، سازمان تبلیغات اسلامی،ائمه جمعه، بسیج، سپاه، شهرداری‌ها، صداوسیما، آموزش‌وپرورش و سایر نهادها و دستگاه های مرتبط است. امید است با همکاری و تعامل بین‌بخشی، اقدامات لازم در راستای دستیابی به اهداف این طرح و متعاقب آن پیشبرد اهداف قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت صورت گیرد.
جمعیت به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه‌های قدرت، نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده کشور ایفا می‌کند. با توجه به روند کاهش نرخ باروری در سال‌های اخیر و لزوم حفظ پویایی جمعیت و برخورداری از مزیت جمعیت جوان، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در راستای اجرای سیاست‌های کلان نظام، از جمله «سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳»، «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب ۱۴۰۰» و
«ماده 81 برنامه هفتم پیشرفت کشور» و همچنین با عنایت به تأکید رئیس محترم دولت وفاق ملی بر اجرای سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری و تحقق اهداف برنامه هفتم پیشرفت،با برنامه ریزی هدفمند،تدوین برنامه عملیاتی و مداخله ای در غالب طرح ملی آمایش امید سعی در افزایش نرخ باروری کلی،کاهش فاصله بین ازدواج و فرزندآوری، کاهش فاصله بین موالید، افزایش تعداد موالید در پنجه‌های سنی مطلوب،افزایش شناسایی زوجین نابارور، کاهش آمار سزارین هر سال 5 درصد،کاهش سزارین نخست زا،کاهش میزان مرگ و میر نوزادان و کودکان،مرگ و میر مادران باردار و... تا سال 1407 دارد.تحقق اهداف جمعیتی کشور نیازمند همکاری و هم‌افزایی میان بخش‌های مختلف ازجمله استانداری، فرمانداری، سازمان تبلیغات اسلامی،ائمه جمعه، بسیج، سپاه، شهرداری‌ها، صداوسیما، آموزش‌وپرورش و سایر نهادها و دستگاه های مرتبط است.
امید است با همکاری و تعامل بین‌بخشی، اقدامات لازم در راستای دستیابی به اهداف این طرح و متعاقب آن پیشبرد اهداف قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت صورت گیرد.
با توجه به اینکه یکی از مهمترین دستگاهها در موضوع جمعیت، وزارت بهداشت است چه اقدامات و هم افزایی هایی باید با سایر ادارات و نهادها صورت باید بگیرد تا به نتیجه رسید؟
وظایف دستگاههای همکار، مطابق با قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در چهار محور شامل:
1) آموزش و اطلاعرسانی
2) فضاسازی محیطی، تبلیغات و فرهنگ سازی
3) نظارت
4) حمایت؛ که به شرح زیر می‌باشد:
الف- آموزش و اطلاعرسانی:
کلیه دستگاههای اجرایی موظفند، آموزش کلیه کارکنان با موضوعات جوانی جمعیت را برنامه ریزی نمایند و همچنین دستگاههای اجرایی نظیر آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات اسلامی، کمیته امداد، بهزیستی و ... که دارای گروه هدف مردمی میباشند برنامه آموزشی جهت آموزش عموم مردم (والدین دانش آموزان، بسیجیان، روحانیون و مبلغین و ...) به طور مستمر اجرا نمایند.
ب- فضاسازی محیطی، تبلیغات و فرهنگسازی:
دستگاههای اجرایی شامل صدا و سیما، خبرگزاری ها، بخشداریها، شهرداری‌ها، دهیاریها و همچنین کلیه دستگاههای اجرایی، در راستای فضاسازی محیطی، تبلیغات و فرهنگسازی از محتوای آموزش مورد تایید در قالب پخش فیلم و کلیپ در فضاهای موجود، همچنین در فضاهای شهری، روستایی و اداری جهت نصب فیکسچر، بیلبورد، عرشه پل، پوستر، دیوار نگاره و دیوار نویسی استفاده نمایند. همچنین اقداماتی از جمله برگزاری مسابقات و جشنواره و ... در راستای فرهنگسازی اجرا نمایند.
ج-نظارت: دادگستری، پزشکی قانونی و پلیس فتا(رصد فضای مجازی)
شناسائی، رصد، مستندسازی و رفع موانع در رسیدگی به پروندههای متخلفین از طرق اداری و قانونی در حوزه سقط جنین
د-حمایت: کمیته امداد، بهزیستی و گروه های مردمی از جمله نفس
تقویت و حمایت نهادها، گروه‌های مردمی فعال در حوزه حیات جنین و سقط غیرقانونی و نظارت بر عملکرد آنها
حمایت از مادران باردار و کودکان بی‌بضاعت و ماداران منصرف شده از سقط جنین و ...
بنا به فرمایش مقام معظم رهبری مساله جمعیت از اولویت های مهم کشور بوده ونیز در دولت چهاردهم اولویت وزارت بهداشت و درمان جوانی جمعیت می باشد، در این راستا اتحاد جدی تمامی ارگان ها و پای کار آمدن همه موجب یک تغییر مثبت و جبران این بحران می گردد، با توجه به ماده 28 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت فرهنگ سازی و پیشبرد اهداف قانون جوانی جمعیت از وظایف همه دستگاه های اجرایی می باشد.در راستای پیاده سازی و پیشبرد قانون جوانی جمعیت جهت افزایش نرخ باروری کلی (TFR) به ۲.۵ تا پایان سال ۱۴۰۷لازم است همه دستگاه های اجرایی با تدوین پیوست فرهنگی متناسب با سیاست های جمعیت با اولویت و ظرفیت های بومی و محلی شهرستان برنامه ریزی و مداخله هدفمند داشته باشند.پای کار آمدن همه دستگاه های اجرایی به ویژه فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، شهرداری، دهیاری و آموزش و پرورش در راستای آگاهی بخشی نسبت به وجوه مثبت و ارزشمند ازدواج به هنگام، تعدد فرزندان در خانواده، تقویت و حمایت از نقش های مادری و همسری، صیانت از تحکیم خانواده، با برپایی همایش، جشنواره، تهیه پوستر و بنر موجب فرهنگسازی این مهم در سطح جامعه می گردد.مهمترین وظیفه همه دستگاه ها عدم تولید و پخش هر گونه محتوای مغایر با سیاست های کلی جمعیت می باشد.در نامه ریاست محترم جمهور شهید تاکید گردیده است؛ همه دستگاه های اجرایی مکلف به فرهنگسازی در راستای جوانی جمعیت می باشند (مانند نصب پوستر، بنر و دیوارنگاره در راستای برنامه حمایت از خانواده و جوانی جمعیت برای آگاهی و اطلاع رسانی به عموم مردم توسط دستگاهای اجرایی).در راستای تبیین عوارض پزشکی، روانشناختی، فرهنگی و اجتماعی سقط جنین و قبح سقط عمدی جنین همکاری دستگاه های مرتبط با شبکه بهداشت و درمان برای آگاهی و اطلاع رسانی به عموم مردم (برپایی همایش، جشنواره و تهیه پوستر و بنر ) می تواند بسیار اثربخش باشد.می توان در جهت فرهنگ سازی و اطلاع رسانی به عموم از نمایشگر موجود در ادارات در راستای اهداف برنامه های جوانی جمعیت بهره گرفته شود.می توان از ظرفیت نماز جماعت و مراسمات مذهبی از سوی ائمه محترم جماعت و روحانیون در راستای جوانی جمعیت و بحران سالمندی کشور و فرزندآوری و قبح سقط جنین بهره گرفته شود.ارسال پیامک های مرتبط با جوانی جمعیت، فرزندآوری و بحران سالمندی کشور از سوی بسیج خواهران و برادران و دیگر اداراتی که این امکان را دارند می تواند اثر گذار باشد.فراهم کردن بستر جلسات آموزشی در ادارات سطح شهرستان با همکاری شبکه بهداشت و درمان در راستای آگاهی بخشی به پرسنل ارایه دهنده خدمت در هر اداره به هدف آگاه سازی در راستای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و قبح سقط جنین یکی دیگر از همکاری های موثر بین دستگاهی است.همه ادارات سطح شهرستان با تهیه بنر و نصب در ورودی اداره اقدام به فرهنگسازی در راستای جوانی جمعیت نمایند.
در خصوص عواقب پیری جمعیت بفرمایید و این که ممکن است در آینده با چه چالشهایی در خصوص جمعیت و پیری جمعیت مواجه شویم؟
عوامـــل مؤثـــر در تشـــدید ســـالمندی چهـــار عامـــل اصلـــی هســـتند. اول اینکـــه خانوادههـــای گســـترده و متمرکـــز در یـــک محلـــه کاهـــش پيـــدا کردنـــد. مـــا بـــه ســـمت آپارتماننشـــينی وخانوادههـــای کوچـــک رفتيـــم. دوم کاهـــش بُعـــد خانـــوار اســـت. یعنـــی تعـــداد اعضـــای خانـــواده کاهـــش پيـــدا کرده‌انـــد. ســـوم بـــالا بـــودن آمـــار تجـــرد قطعـــی در کشـــور ماســـت. کســـانی هســـتند کـــه هرگـــز ازدواج نکرده‌انـــد .چهارم زنانـــه شـــدن ســـالمندی اســـت. یعنـــی مـــرگ و ميـــر ســـالمندی در مـــردان بيشـــتر از زنـــان ماســـت.
ضعيف شدن نيروي دفاعي کشور
کم شدن نيروي کار و در نتيجه کاهش توليد
مشکلات و هزینه‌های مربوط به نگهداری میلیون‌ها سالمند و فشار به شبکه های بهداشت و درمان
کاهش جمعيت جوان و نخبه و کاهش رشد علمی کشور
ورود اجتناب ناپذیر مهاجر و گسست های فرهنگی
انتهای پیام/* |