|
|
|
مادری که فریاد نمی‌زند اما فرمان می‌دهد |
|
|
|
در بسیاری از خانه‌ها، فریادهای مادرانه واکنشی تکراری به نافرمانی کودک است؛ فریادهایی که گاه از خستگی نشأت می‌گیرند و گاه از درماندگی. اما آیا می‌توان بدون خشونت، اقتدار داشت؟ |
|
|
دکتر حمیده محمدی، مشاور و متخصص حوزه خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: مادر می‌تواند رهبر خانه باشد؛ نه با تهدید، بلکه با آرامش. نه با ترس، بلکه با احترام، مادران می‌توانند مرزهای مشخصی تعیین کرده، نظم را در خانه برقرار نگه دارند و در عین حال صدای آرامش‌بخش فرزندان خود باشند. اگر از صدای بلند در خانه خسته شده‌اید و به دنبال اقتداری بدون پرخاش هستید، این گفت‌وگو را از دست ندهید.
چرا برخی مادران گمان می‌کنند تنها راه کنترل فرزند، فریاد زدن است؟
این دکتر روانشناس ریشه این باور را در تاریخچه یادگیری مادران می‌داند و افزود: ممکن است مادر در دوران کودکی خود با همین شیوه تربیت شده باشد و اکنون همان رفتار را تکرار می‌کند، همچنین بسیاری از مادران با وجود آگاهی از نادرست بودن این روش، به دلیل ناآشنایی با روش‌های صحیح و نداشتن مهارت‌های فرزندپروری، قادر به جایگزینی آن نیستند.
وی تأکید کرد: یکی دیگر از دلایل اصلی فریاد زدن مادران، ناتوانی در تنظیم هیجان و کنترل خشم است، آموزش مهارت‌های فرزندپروری می‌تواند به مادر کمک کند تا در شرایط نافرمانی کودک، آرام‌تر و مؤثرتر رفتار کند.
منظور از «فرمان دادن بدون فریاد» چیست؟ آیا این نوعی سلطه‌گری خاموش است؟
به گفته این مشاور خانواده، «فرمان دادن بدون فریاد» به معنای تعیین قوانین مشخص و متناسب با سن کودک است؛ قوانینی که همراه با احترام، صراحت و ثبات باشند، «برای مثال، به جای اینکه بگوییم "بچه خوبی باش"، باید به صورت شفاف توضیح دهیم که منظورمان چیست، مثلاً "در مهمانی بدون اجازه سر وسایل دیگران نرو" یا اگر چیزی خواستی، از میزبان اجازه بگیر.
تفاوت اقتدار سالم با خشونت کلامی یا سهل‌انگاری تربیتی چیست؟
دکتر محمدی بیان کرد: در فرزندپروری مقتدرانه، محبت بالا همراه با نظارت و کنترل وجود دارد، والدین قوانین را با مهر و توضیح دلیل آن‌ها بیان می‌کنند، بنابراین کودک آن‌ها را راحت‌تر می‌پذیرد و در شیوه سخت‌گیرانه، مهر و محبت بسیار کم یا غایب است. چنین کودکانی در سنین بالاتر دچار سرپیچی‌های جدی یا نافرمانی پنهان می‌شوند.
فریاد زدن چه آثار روانی و تربیتی برای کودک دارد؟
این مشاور خانواده هشدار می‌دهد: تربیت سخت‌گیرانه و همراه با فریاد، آسیب‌های روانی مانند کاهش اعتمادبه‌نفس، خودتحقیری و بروز پرخاشگری را به دنبال دارد. کودک از والد پرخاشگر الگوبرداری کرده و خود نیز در خانه و مدرسه پرخاشگر می‌شود.
چرا باید سبک خشن تربیتی کنار گذاشته شود؟
دکتر محمدی بر مزایای سبک فرزندپروری مقتدرانه تأکید می‌کند و می‌گوید: کودکانی که با این شیوه تربیت می‌شوند، از نظر روانی سالم‌ترند، کمتر آسیب می‌بینند و بیشتر از والدین تبعیت می‌کنند.
وی با اشاره به نقش الگویی مادر افزود: فرزندان، آنچه والدین انجام می‌دهند را الگو قرار می‌دهند، نه آنچه آن‌ها می‌خواهند. بنابراین مادری که پرخاشگر است، نمی‌تواند انتظار داشته باشد فرزندی آرام تربیت کند.
آیا ساختار مغز کودک، بی‌اثر بودن فریاد را توجیه می‌کند؟
به گفته این روانشناس، ارتباط مثبت بین کودک و والد، زمینه‌ساز دلبستگی ایمن است؛ دلبستگی‌ای که تا بزرگ‌سالی نقش محافظ روانی دارد و پرخاشگری مادر منجر به دلبستگی ناایمن شده و کودک را مستعد اضطراب و آسیب‌های روانی در تمام مراحل زندگی می‌کند.
مادر چگونه می‌تواند اقتدار داشته باشد بدون آنکه خشمگین یا تحقیرگر باشد؟
دکتر محمدی پاسخ می‌دهد: پذیرش آسیب‌زایی فریاد زدن، اولین گام است. پس از آن، آموزش مهارت‌های فرزندپروری و کنترل خشم می‌تواند مسیر تغییر را هموار سازد.
چه مهارت‌هایی باید در مادران تقویت شود؟
وی تقویت مهارت‌هایی مانند خودآگاهی، تنظیم هیجان، کنترل خشم، مدیریت استرس، مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله را ضروری می‌داند.
چه الگوهای گفتاری موثری را می‌توان به‌جای فریاد توصیه کرد؟
او توصیه می‌کند: مادر ابتدا باید خونسردی خود را حفظ کند و نسبت به موقعیت‌هایی که آستانه تحملش پایین می‌آید (مانند گرسنگی، خستگی یا اختلافات خانوادگی) آگاه باشد. پس از آن، از جملات آرام اما قاطعانه استفاده کند و با لحنی واضح و محترمانه رفتار مناسب را به کودک آموزش دهد.
دکتر محمدی می‌گوید: در شرایطی که کودک از طریق قشقرق و پرخاش به دنبال رسیدن به خواسته‌های خود است، سکوت همراه با حفظ آرامش می‌تواند راهگشا باشد و اگر مادری تسلیم فریاد کودک شود، در واقع به او آموزش داده که با پرخاشگری به هدفش می‌رسد. در مقابل، بی‌توجهی حساب‌شده به رفتار منفی، منجر به کاهش آن می‌شود.
اگر مادری از سبک قبلی خسته شده اما نمی‌داند از کجا شروع کند، چه باید کرد؟
این مشاور توصیه می‌کند: شروع این مسیر با مطالعه کتاب‌های تربیتی، شرکت در دوره‌های فرزندپروری یا مراجعه به مشاور کودک میسر است.
اولین واکنش صحیح مادر در برابر نافرمانی کودک چیست؟
دکتر محمدی عنوان کرد: حفظ خونسردی اولین واکنش است. پس از آن، استفاده از روش‌هایی مانند تنفس عمیق یا شمردن در ذهن می‌تواند مؤثر باشد. مادر باید دستورات کوتاه، مشخص، مثبت و در زمان مناسب بیان کند.
اگر همسر یا اطرافیان هنوز به فریاد و تنبیه معتقدند، مادر چه کند؟
وی بر هماهنگی میان پدر و مادر تأکید کرد و اظهار داشت: در صورت اختلاف روش تربیتی، کودک آسیب می‌بیند. بهتر است مادر با گفت‌وگو و همراهی، پدر را به انتخاب یک شیوه مشترک ترغیب کند.
در پاسخ به پرسشی درباره تمرین‌هایی برای کنترل خشم، دکتر محمدی تأکید کرد: آموزش مهارت‌های تنظیم هیجان، کنترل استرس، ارتباط مؤثر و فرزندپروری در رأس نیازهای والدین، به‌ویژه مادران است. مادری که بتواند در موقعیت‌های بحرانی، به جای فریاد، با آرامش موقعیت کودک را درک کند، مسیر تربیت را هموار می‌سازد.
وی در پایان با اشاره به حدیثی از امام صادق (ع) گفت:
«خدای متعال بنده‌اش را به خاطر مهرورزی به فرزند می‌بخشد»
جمله‌ای که می‌تواند برای هر مادری یادآور قدرت آرامش‌آفرین محبت باشد.
انتهای پیام/* |