|
|
|
فقیهی مهاجر و روایت‌گر مکتب اهل‌بیت (ع) در عصر اختناق عباسی |
|
|
|
حضور شاه عبدالعظیم حسنی در شهر ری، نقطه‌ی عطفی در تاریخ تشیع به شمار می‌آید؛ چرا که موجب شکل‌گیری یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های حدیثی، اعتقادی و اجتماعی شیعه در شرق خلافت اسلامی گردید. |
|
|
زهرا کبیری‌پور به مناسبت سالروز شهادت فقیه و مجاهد عصرعباسی شاه عبدالعظیم حسنی در یادداشتی نوشت: حضرت عبدالعظیم بن عبدالله حسنی (علیه‌السلام) یکی از شخصیت‌های شاخص علوی و از چهره‌های برجسته علمی و حدیثی شیعه در قرن سوم هجری به‌شمار می‌رود. نسب ایشان با چهار واسطه به امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) می‌رسد و در منابع رجالی، با تعبیراتی چون «ثقة دین» و «من أصحابنا المعتبرین» شناخته شده است.
ایشان علاوه‌بر شخصیت علمی ـ ایمانی و وثاقت حدیثی، جایگاهی ممتاز در میان اصحاب امامان جواد و هادی (علیهماالسلام) داشت. آن‌چنان‌که امام هادی (علیه‌السلام) درباره‌ی زیارت قبر او فرمودند: «مَن زار عبدالعظیم عندکم کمن زار الحسین»، که این روایت، بیان‌گر منزلت معنوی، اعتقادی و فرهنگی این راوی بزرگ در نگاه امام معصوم است.
هجرت حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) از عراق به ری، در بستری از فضای امنیتی شدید خلافت عباسی و نظارت اطلاعاتی حاکمان عباسی بر خاندان علوی رخ داد. منابع تاریخی گزارش کرده‌اند که او به‌صورت مخفیانه و با تغییر هویت وارد شهر ری شد و سالیانی در همان‌جا زیست. حضور او در این شهر، نقطه‌ی عطفی در تاریخ تشیع به شمار می‌آید؛ چرا که موجب شکل‌گیری یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های حدیثی، اعتقادی و اجتماعی شیعه در شرق خلافت اسلامی گردید.
از نکات برجسته در سیره علمی حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام)، عرضه‌نامه‌ای است که مشتمل بر باورهای کلامی خویش تنظیم کرد و به محضر امام هادی (علیه‌السلام) رساند. امام پس از شنیدن این اعتقادات، او را با تعبیر «مؤمن بحقیقةِ الإیمان» ستودند. این تأیید امام (علیه‌السلام)، افزون بر بیان وثاقت علمی، نمایانگر دقت و حساسیت ائمه (علیهم‌السلام) در معیارسنجی عقاید یاران است.
از آثار علمی باقی‌مانده از آن حضرت، می‌توان به احادیث او در موضوعات توحید، امامت، نبوت، فضائل اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و اخلاق اسلامی اشاره کرد که در منابعی چون الخصال و عیون أخبار الرضا آمده است. این روایات، افزون بر ارزش سندی، بازتاب‌دهنده‌ی گفتمان علمی شیعه در دوره‌ی فشار عباسیان نیز هستند.
آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) امروزه نه‌تنها به‌عنوان یک مکان زیارتی، بلکه به‌مثابه یک میراث زنده از «فقیهان مهاجر» و «راویان متعهد مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام)» در دل تاریخ اسلامی قابل مطالعه و بازخوانی است.
منابع:
_ باقری، محمدجواد (۱۳۹۰). «حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) و نقش فرهنگی ـ سیاسی ایشان در ری»، پژوهشنامه معارف علوی، سال دوم، شماره ۳، صص۵۶ ـ ۶۹.
_ حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعه، ج۱۴، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث.
_ صدوق، محمد بن علی (۱۳۸۵ق). الامالی، تهران: کتابچی.
_ صدوق، محمد بن علی (۱۴۰۴ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم: دارالشریف الرضی.
_ صدوق، محمد بن علی (بی‌تا). الخصال و عیون أخبار الرضا(ع)، قم: جامعه مدرسین.
_ طوسی، محمد بن حسن (۱۴۱۷ق). الفهرست، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
_ نجاشی، احمد بن علی (۱۴۱۶ق). رجال النجاشی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
انتهای پیام/* |