|
|
|
نقش زنان در نشر اسلام از قیام فاطمی و جهاد تبیین زینب (س) تا مدیریت بحران سلیل (س) در عصر غیبت |
|
|
|
در جریان عاشورا حضور زنان بیشتر و گسترده تر است، در شرایطی که خطر جانی وجود مقدس امام سجاد را تهدید می کند حضرت زینب و سایر بانوان حاضر در این واقعه زبان رسای دین الهی هستند، آنان با سردمداران جور و ظلم به مقابله پرداختند و به مردم روزگار خود روشنگری کردند، از بزرگان جامعه بازخواست کردند و ... در این مقطع خطیر این بانوان سخنگوی امامت و ولایت بودند. حضرت زینب محافظ جان امام عصر خویش بود و نیز جهادگر عرصه تبیین و روشنگر هدف قیام اباعبدالله بود. |
|
|
آذربایجان شرقی - شمایل منصوری، دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تبریز در یادداشتی پیرامون نقش زنان در نشر و تبلیغ دین مبین اسلام نوشت : حضور زنان بزرگ و شخصیت های برجسته در کنار حضرات معصومین سنتی است که از همان دوران بعثت با حضور همراهی حضرت خدیجه با پیامبر مکرّم اسلام آغاز می شود و تا زمان حضرت مهدی (عج) ادامه می یابد و پس از دوران غیبت و در سده های بعدی تاکنون کمابیش استمرار یافته تا اینکه با وقوع انقلاب اسلامی در ایران نقطه عطفی در این زمینه ایجاد شده است. در این نوشتاربرای درک واقعیت انکاناپذیر این واقعیت نگاهی به حضور زنان طراز اول تاریخ اسلام در جریان های تاریخی و سیاسی و نقش آنان در نشر و تبلیغ اسلام می افکنیم تا این بازنگری راهگشای حضور موثرتر و گسترده تر بانوان در این برهه از انقلاب اسلامی باشد.
الف – دوران رحلت پیامبر
حضور زنان برجسته در عرصه سیاسی و اجتماعی در تاریخ اسلام پس از رحلت پیامبر اکرم جدی تر می شود؛ با رحلت آن حضرت اختلاف اساسی بر سر جانشینی ایشان بروز می کند، امیرالمومنین که وصی برحق پیامبر بودند برای بیداری وجدان خفته بزرگان انصار و مهاجرین حضرت فاطمه را به عنوان گواه بر حقانیت خویش بر امر خلافت معرفی می کند و حضرت فاطمه برای احقاق حق آن حضرت و دفاع از حریم ولایت با بزرگان مدینه به احتجاج می پردازد که دو خطبه ماندگار آن حضرت سند این ماجراست. حرکت حضرت زهرای مرضیه در این برهه از تاریخ گویای آن است که در فضای سیاسی و اجتماعی آن دوران دختر گرامی اسلام همانند یک سخنگو و نماینده امام معصوم در دفاع از امر خطیر ولایت و مقابله با جریان خطرناک تحریف رسالت دین الهی در جامعه حضور می یابد .
ب- جریان عاشورا
در جریان عاشورا حضور زنان بیشتر و گسترده تر است، در شرایطی که خطر جانی وجود مقدس امام سجاد را تهدید می کند حضرت زینب و سایر بانوان حاضر در این واقعه زبان رسای دین الهی هستند، آنان با سردمداران جور و ظلم به مقابله پرداختند و به مردم روزگار خود روشنگری کردند، از بزرگان جامعه بازخواست کردند و ... در این مقطع خطیر این بانوان سخنگوی امامت و ولایت بودند. حضرت زینب محافظ جان امام عصر خویش بود و نیز جهادگر عرصه تبیین و روشنگر هدف قیام اباعبدالله بود.
ج- دوران امام موسی کاظم
زمان امام موسی کاظم دوران اختناق و خفقان است، شیعیان از بلاد دور و نزدیک برای شنیدن حقایق دینی و احکام حادثه به امام علیه السلام مراجعه می کردند، آن حضرت دختر گرامی شان فاطمه معصومه را چنان تربیت کرده بودند که در غیاب پدر بزرگوارشان پاسخگوی سوالات شیعیان و پیروان ایشان بودند به طوری که حتی وقتی بزرگان شیعه بر موضوعی اختلاف داشتند یا مسئله جدیدی حادث می شد و به امام مراجعه می کردند در غیاب امام حضرت معصومه از طرف آن حضرت پاسخگوی مسائل آنان می شدند و پاسخ های حضرت معصومه مورد تایید پدر بزرگوارشان قرار می گرفت. نقش دیگر حضرت معصومه در زمان زعامت و امامت امام رضا بود؛ زمانی که امام رضا به زور و تهدید ولیعهدی مامون عباسی را پذیرفت و ساکن خراسان شد حضرت معصومه به عنوان سفیر روشنگری در تبیین رسالت امام معصوم به سفری پرداختند که سرانجام به رحلت شهادت گونه آن حضرت منتهی شد، این سفر به آگاهی شیعیان منجر شد به طوری که تعدادی از آنان به مخالفت و مقابله با دستگاه خلافت پرداختند . پس از شهادت نیز مدفن حضرت معصومه پایگاه اجتماع شیعیان و دوستداران اهل بیت بوده و هست.
د- دوران اواخر امامان و عصر غیبت
بنا به نوشته عیون المعجزات مادر امام حسن عسگری، حدیث، حربیّه، سلیل یا سوسن معروف به جدّه (مادر امام زمان (عج)) است.
زمانی که سلیل، مادر امام حسن عسگری، به محضر امام هادی رسید آن حضرت در ستایش و مدح او فرمود: سلیل مسلولةٌ من العافات و العاهات والادناس ؛ سلیل از بدی ها، پلیدی ها، زشتی ها، ناپاکی ها و آلودگی ها پاک و عاری است.
نقش سلیل(جده) در مدیریت بحران عصر غیبت
بعد از شهادت امام حسن عسگری فتنه ای سهمگین به وقوع پیوست، زیرا برادر آن حضرت و عموی امام مهدی مدعی امامت شد، در این میان عمّال بنی عباس نیز با او همراه شدند و به تبلیغ و رهبری جعفر کذّاب پرداختند و بدین ترتیب گروهی از مردم دچار انحراف شده و به شاخه های مختلف تقسیم شدند.
تدبیر شجاعانه
وقتی خبر ادعای امامت جعفر کذاب به مردم مدینه رسید، به همراه عده ای از شیعیان رهسپار عراق شدند و بعد از رسیدن به سامرّا و شنیدن تمام وقایع، سلیل در یک اقدام شجاعانه اعلام نمود که " من وصّی " پسرم حسن بن علی هستم و به عنوان وارث می خواهم حقم را بگیرم ...
با ورود مادر امام حسن عسگری به سامرّا نور امید در دل های شیعیان پرفروغ تر شد و فضای ابهام آلود و خفقان نیز آرام آرام به وضعیت عادی برگشت.
زینب دوران
پس از شهادت امام حسن عسگری مشهور است که امور شیعیان به طور عمده بر دوش مادر آن حضرت، مادر بزرگ حضرت مهدی بود. احمد ابن ابراهیم می گوید: من در سال 262 ه.ق در مدینه نزد حکیمه دختر امام جواد و خواهر امام هادی رفتم و از پشت پرده با وی سخن گفتم و سوالات دینی را پرسیدم، بین من و حکیمه خاتون گفت و گویی صورت گرفت مبنی بر اینکه امام بعدی چه کسی خواهد بود؟ حکیمه خاتون به امامت حضرت مهدی (عج) اشاره می کند و می فرماید که جای آن حضرت به خاطر خطری که از سوی بنی عباس تهدیدش می کند پنهان است. آنگاه پرسیدم: فَالی مَن تَفزعُ الشیعه، پس اکنون شیعیان به چه کسی پناه ببرند؟
فرمود: الی الجدّه، به مادربزرگش (جدّه)
من پرسیدم یعنی الان من باید به کسی (امام مهدی) اقتدا کنم که وصّی او یک زن می باشد؟
فرمود: آری در این شرایط به شیوه امام حسین عمل کنید چرا که آن حضرت خواهرش زینب را برای حفاظت از جان امام سجاد به عنوان (وصیّ) انتخاب کرده بود.
شهید مطهری درباره شخصیت والای این بانوی اندیشمند می فرماید: " ... تنها جدّه بودن سبب شهرت او نبود بلکه او شخصیتی و عظمتی داشت که بعد از امام حسن عسگری مفزعُ الشیعه بود یعنی ملجأ شیعه، این قدر زن با جلالت و با کمالی بوده است که "شیعه" هر مشکلی برایش پیش می آمد به او عرضه می داشت.
نتیجه گیری
پیامبر اکرم و امامان معصوم در کنار تربیت و پرورش مردان بزرگ به تربیت زنان نیز اهتمام ورزیده اند و این امر نه فقط برای اهداف سیاسی بلکه به منظور تربیت شخصیت زنان و شکوفا کردن استعدادهای آنها بوده است که برخی از این بانوان عظیم الشأن در برهه هایی از تاریخ زندگی اهل بیت مجالی برای ایفای نقش یافته اند.
نکته قابل توجه در این مسئله این است که زنان تاریخ ساز اسلام برای ایفای نقش سیاسی، فرهنگی و اجتماعی هیج گاه از شئونات زن مسلمان چیزی فروگذار نبوده اند و با حفظ ارزش های معنوی و مراعات عفت و ارزش وجودی زنانه به این تکالیف عمل کرده اند.
انقلاب اسلامی به عنوان جریانی که در امتداد تاریخ اسلام و رسالت تاریخی دین مبین اسلام به وقوع پیوسته است در همه شئونات دینی، معنوی، سیاسی و اجتماعی از مکتب امامان معصوم پیروی نموده است، در مسئله حضور زنان در عرصه های مختلف اجتماعی نیز به حضور زنان طراز اول تاریخ اسلام تأسی نموده است. بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی در جریان انقلاب حکم تاریخی استقلال زنان برای حضور در تظاهرات و راهپیمایی ها را صادر کردند و پس از پیروزی انقلاب نیز بر حضور مستمر و پایدار زنان در همه عرصه ها تاکید کردند، یکی از صحنه های تاریخی و ماندگار حضور زن در تبلیغ و تبیین اسلام حضور مرحومه مرصیه دباغ در جمع هیئت اعزامی از طرف امام راحل برای ابلاغ پیام تاریخی آن حضرت به رئیس جمهور وقت شوروی سابق بود، امام راحل با انتخاب خانم دباغ به عنوان یکی از اعضای این هیئت در عمل نقش اساسی زنان در رساندن پیام عدالت و تکریم زن مسلمان در مکتب اسلام را به رخ جهانیان کشیدند. مقام معظم رهبری نیز همانند امام راحل عملا بر حضور زنان در تمام عرصه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و معنوی زنان در جامعه همت گماشته اند. |