|
|
|
زنان و بحران آب؛ مدیران ناپیدای منابع حیاتی |
|
|
|
بحران کمبود آب در ایران و جهان تنها یک مسئله زیست محیطی نیست؛ بلکه به طور مستقیم بر زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم اثر می گذارد. در این میان، زنان به عنوان مدیران اصلی مصرف در خانواده ها و روستاها، نقشی کلیدی در مدیریت منابع آبی دارند؛ نقشی که کمتر دیده می شود اما بیش از هر سیاست رسمی، بر سرنوشت آب تاثیرگذار است. |
|
|
معصومه کوشکستانی- کشور ایران سال هاست با بحران کمبود آب دست و پنجه نرم می کند؛ از کاهش بارش ها و خشک شدن رودخانه ها گرفته تا برداشت بی رویه از سفره های زیرزمینی. این بحران نه تنها کشاورزی و امنیت غذایی را تهدید کرده، بلکه زندگی روزمره میلیون ها نفر را تحت فشار قرار داده است. در چنین شرایطی، زنان بیش از دیگران با پیامدهای کمبود آب مواجه هستند؛ آن ها مسئولیت تامین آب برای خانواده، مدیریت مصرف در خانه و حتی تغییر الگوهای کشاورزی در روستاها را بر دوش دارند. با این که گزارش های رسمی نشان می دهد که مشارکت زنان در سیاست گذاری های آب هنوز اندک است، اما در عمل آن ها ستون اصلی مدیریت منابع آبی محسوب می شوند.
نقش زنان در مدیریت منابع آب
کشور ایران با کاهش بارش ها، برداشت بی رویه از سفره های زیرزمینی و مدیریت ناکارآمد منابع آبی روبروست. در بسیاری از مناطق، زنان نخستین کسانی هستند که با کمبود آب مواجه می شوند چرا که آنان تصمیم گیرنده اصلی در مدیریت مصرف خانواده ها برای آشپزی، شستشو و بهداشت هستند.
زنان روستایی با مدیریت مصرف خانگی مانند کاهش هدر رفت آب در کارهای روزمره؛ می توانند الگوهای مصرف درست را به فرزندان منتقل کنند. چرا که زنان روستایی با پذیرش روش های نوین آبیاری و کشت مقاوم به خشکی، می توانند مصرف آب را کاهش دهند.
از سوی دیگر، حضور در سیاستگذاری و مشارکت زنان در شوراهای روستایی و شهری می تواند تصمیم های مرتبط با آب را به واقعیت های اجتماعی نزدیکتر کند. هم چنین زنان می توانند با حضور در فعالیت های اجتماعی و مدنی در کمپین های آگاهی بخشی و پروژه های حفاظت از منابع طبیعی نقش پر رنگی داشته باشند.
بر اساس پژوهش منتشره با عنوان "بررسی جایگاه زنان در مدیریت منابع آب"، زنان به دلیل مسئولیت تامین غذا و سوخت، بیش از مردان تحت تاثیر تغییرات اقلیمی و کمبود آب قرار می گیرند. بر همین اساس، اسناد سازمان ملل زنان را یکی از ارکان کلیدی موفقیت سیاست های آب معرفی کردهاند، اما در ایران هنوز برنامه مشخصی برای مشارکت آن ها وجود ندارد.
هم چنین طبق گزارش ایرنا، زنان روستایی با پذیرش فناوری های نوین آبیاری و تغییر الگوهای کشاورزی، گام های مهمی در حفاظت از منابع آبی برداشتهاند. چرا که پیامدهای این بحران شامل فرو نشست زمین، تهدید کشاورزی، کاهش امنیت غذایی و مهاجرت روستاییان است.
روایت تحلیل اجتماعی
کمبود آب در ایران یک بحران چند وجهی است که زندگی میلیون ها نفر را تهدید می کند؛ زنان، به عنوان مدیران ناپیدای منابع آبی، نقشی حیاتی در مدیریت مصرف و حفاظت از آب دارند. اگر سیاست گذاری ها بتوانند این نقش را به رسمیت بشناسند و زنان را توانمند کنند، می توان امیدوار بود که مسیر توسعه پایدار و مقابله با بحران آب هموارتر شود.
در برخی روستاهای ایران، زنان هر روز با کوزه های آب از چشمه ها و قنات ها باز می گردند؛ تصویری که سالهاست تکرار می شود. آن ها نه تنها مصرف آب خانواده را مدیریت می کنند، بلکه در کشاورزی نیز با روش های سنتی و نوین تلاش می کنند تا زمین های خشک را زنده نگه دارند. یکی از زنان روستایی در گزارش ایرنا گفته بود: اگر ما آب را درست مصرف نکنیم، زندگی همه از بین میرود. این روایت نشان می دهد که زنان، حتی بدون حضور رسمی در سیاست گذاری، عملا مدیران اصلی منابع آبی هستند. روایت زنان از این بحران نشان می دهد که حضورشان در مدیریت منابع آبی، اگرچه کمتر در سیاستگذاری ها دیده می شود، اما در عمل حیاتی و تعیین کننده است.
در سطح سیاست گذاری، نقش زنان در مدیریت آب کم رنگ است، اما در عمل آن ها بار اصلی مدیریت را بر دوش دارند. از این روی، آموزش و مشارکت رسمی آنان می تواند بحران آب را بهتر مدیریت کند و به توسعه پایدار کمک کند که این مهم باید از سطح خانواده و روستا به سطح ملی ارتقا یابد.
کارشناسان چه می گویند؟
زنان، به عنوان مدیران ناپیدای منابع آبی در خانواده ها و جوامع محلی، می توانند با آموزش، مدیریت مصرف و مشارکت در سیاست گذاری، نقش کلیدی در کاهش بحران ایفا کنند. چرا که متخصصان تاکید دارند که بدون حضور فعال زنان، هیچ راهکار پایداری برای مدیریت آب موفق نخواهد بود.
کارشناسان محیط زیست معتقدند که بحران آب در ایران بیش از آنکه ناشی از کمبود طبیعی باشد، به دلیل مدیریت ناکارآمد و مصرف بی رویه است. آن ها تاکید می کنند که آموزش عمومی و تغییر الگوی مصرف می تواند بخش بزرگی از مشکل را حل کند. جامعه شناسان نیز می گویند زنان به عنوان مدیران اصلی مصرف در خانواده، می توانند با تغییر رفتارهای روزمره مانند صرفه جویی در شستشو، و استفاده بهینه از آب در آشپزی و بهداشت، نقش مهمی در کاهش مصرف ایفا کنند.
کارشناسان توسعه پایدار هم بر این باورند که اگر زنان در سطح سیاست گذاری و مدیریت محلی مشارکت داده شوند، تصمیم ها واقعبینانهتر و موثرتر خواهد بود، چون آن ها تجربه مستقیم از کمبود آب در زندگی روزمره دارند. هم چنین اقتصاددانان تاکید می کنند که توانمند سازی زنان در حوزهی کشاورزی و صنایع کوچک می تواند به استفاده بهتر از منابع آبی منجر شود و فشار بر سفره های زیرزمینی را کاهش دهد.
انتهای پیام /* |